Yaşlanma ve beyin konusunda bilgiler

Yaşamın önemli dönemlerinden biri olan yaşlılık sürecinden beynimiz nasıl etkileniyor?

​

  Yaşlandıkça beynimizde önemli değişiklikler meydana gelir. Bu değişiklikler genelde beynin fonksiyonlarında azalma şeklinde bilinir. Aslında tam olarak böyle değildir. Yaşlandıkça beynin hızlı karar verme ve bellek gibi fonksiyonlarında azalma olurken, mantık yürütme, analiz etme ve bunlara bağlı karar verebilme yetenekleri artar. Beyin yapısına baktığımız zaman yaşlanmayla birlikte bir miktar küçülmeden söz edilebilir. Ancak hacimce küçülme her zaman fonksiyon azalması anlamına gelmez. Beyin fonksiyonunu belirleyen ana etmen sinaps yani nöronlar arası bağlantı sayısıdır. Sağlıklı yaşlanmada beyin nöronlarını kaybederken sinapslar yoluyla tecrübe kazanır ve öğrenir. Yaşlandıkça öğrenme sanıldığı gibi durmaz. Beyin her yaşta yeni sinaps yapabilme özelliğine sahiptir.

​

Beyin de yaşlanır mı? Beyin nasıl yaşlanır?

​

  Bütün organlarımız gibi beyinde de yaşlanma görülür. Ancak beyin yaşlanmasının normal yaşlanma ve anormal yaşlanma olarak iki tipi vardır. Normal yaşlanmada beyinde hücre (nöron) sayısı azalır. Ancak bu azalma fonksiyonlarda kayba neden olmaz. Yani beyin kendine yetecek kadar nöron ve sinapsı korur. Anormal yaşlanma ise bunama gibi nörodejeneratif hastalıklarda görülür. Bu hastalıklarda nöron sayısı çok hızlı azalır. Bu durum da kişinin bellek, dikkat gibi yaşamını idame ettirmesine yarayan fonksiyonlarında ciddi kayıplara neden olur. Sağlıklı beyin yaşlanması korkulacak bir durum değildir. Yaşlandıkça bazı fonksiyonlarımızın eskiye göre daha zayıf olması doğal bir süreçtir.

​

Beyinde Yaşlanma

​

Beynin yaşlanma sürecinde tek faktör yalnızca bedensel yaşlanma yani yaş alma mıdır? Beynin yaşlanmasında etkili olan diğer faktörler nelerdir?

​

  Beyinde yaşlanmayı hızlandıran ve yavaşlatan çeşitli faktörler vardır. Hızlandıran faktörlerin başında depresyon, bunamalar ve bağımlılık yapıcı toksik maddeler gelir. Bu hastalıkları olan, toksik madde kullanan bireylerde daha hızlı yaşlanma ve küçülme görülür. Beyin nöronları sağlıklı bireylere göre daha hızlı ölür, beynin hacmi azalır ve içindeki sıvı miktarı artar. Yaptığımız bir çalışmada bağımlılık yapıcı madde kullanan bireylerin beyinlerinin sağlıklı bireylere göre çok daha küçülmüş olduğunu bulduk. Beyni yaşlanmaktan koruyan faktörlerse kendini iyi hissetme, keyif alınan işler yapma, mutlu olma duygusu ve egzersizdir. Beynini sağlıklı aktivitelerde sürekli kullanan bireylerin beyni genç kalmaktadır. Spor yapan bireylerin beyinleri de yapmayanlara göre daha sağlıklı ve büyük olur.

​

Genç olmasına rağmen kendini yaşlı hisseden kişiler ruhen mi yaşlanıyor, yoksa beyinleri de mi yaşlanıyor?

​

  Ruh ile beyni birbirinden ayırmamak gerekir. Ruh dediğimiz şeyi yaratan organ aslında beyindir. Yani ruhun yaşlanması aynı zamanda beynin yaşlanmasıdır. Bu nedenle ruhum yaşlı diyen gençlerin beyni de risk altında olabilir. Bu gibi durumlar genelde tükenmişlik sendromu ve depresyon denilen hastalıklarda görülür. Bu durumlarda kişideki tükenme hissine ek olarak beyin de hızlı yaşlanır. Sinir hücreleri yani nöronların sayısı hızlıca azalır. Tükenmişlik ve depresyon uzun süreli olursa demans yani bunamaya da neden olabilir.

​

Beynin sağlıklı yaşlanması için tavsiyeleriniz nelerdir?

​

  Öncelikle yaşamdan beklentimiz, hayallerimiz, umutlarımız, ideallerimizin olması, yakınlarımızla birlikte mutlu bir yaşam sürememiz, kaliteli sosyal ilişkiler kurmamız, çalışmamız ama gerektiğinde dinlenmeyi bilmemiz bizi beyin yaşlanmasına karşı korur. Beyin yaşlanmasını hızlandıran depresyon hastalığından özellikle korunmalı ve varsa bir uzmana başvurmalıyız. Sağlıklı beslenme, tek tip beslenmeden kaçınma beynimizi korur. Bunun yanında fiziksel egzersiz ve sporda beyni yaşlanmaktan kurtarır.

 

Doç.Dr.Barış Metin